Autor: Rig Svenson
Wszelkie prawa zastrzeżone, kopiowanie, powielanie, bez zgody autora zabronione.
Autor tej strony posiada zgodę autora orginalnego tekstu na jego tłumaczenie i publikację.
Jeśli chcemy docenić pochodzenie run, powinniśmy dobrze poznać również mitologię, która za nimi stoi. Bardzo użyteczne jest również zrozumienie i poznanie Germańskiej kosmologii, aby zobaczyć jak nasi Teutońscy przodkowie odbierali pochodzenie run. To co w zamian za trud tego poznania otrzymamy, to zrozumienie i rozwinięcie indywidualnego postrzegania jakie były wzajemne relacje Bogów i Bogiń oraz poznanie języka symboli jakimi operwała Nordycka Mitologia. Będziemy mogli niejako wejść w skórę i w umysł człowieka północy, przejmując jego sposób myślenia. Opisując i interpretując dostępne źródła, mamy szansę na znalezienie ziaren prawdy w poetyckiej osnowie mitów, które mogą dać nam klucz do tego czym runy sa aktualnie.
Mity i legendy północy zostały zachowane w wiekach średnich głównie na Islandii i w Norwegii. Jedną z osób, która je spisała był chrześcijanin pochodzący z Islandii - Snorri Sturlusson (1179 - 1241 r.n.e.), który napisał zarówno Eddę Poetycką jak i Prozaiczną (zwaną też starsza i młodszą - dopisek tłum.), które opisują mity Skandynawskie. Edda Snorriego składa się z poematów eddaicznych i poezji skaldów spisanej w okolicach 1220 r.n.e. Jego prace są jednymi z najważniejszych źródeł wiedzy o Mitologii Nordyckiej. Snorri został zamordowany z powdów politycznych.
Saxo Grammaticus był innym autorem, pochodzącym z Danii. Saxo napisał "Gesta Danorum", zwane też "Czyny Danów", również w okolicach 1220 r.n.e., ale w przeciwieństwie do Snorriego nie ma u niego takiej pasji jaką Snorri wykazał dla Nordyckich Bogów i Bogiń, prezentując ich jako ludzi, którzy poprzez swą przebiegłość i umiejętności stworzyli z siebie Bogów. Saxo również mocno zaniżył role Bogiń w panteonie Nordyckim, często deprecjonując je i portretując jako złośliwe nimfomanki, odgrywające służalczą rolę wobec Bogów męskich. Warto również pamiętać iż każda z zapisanych przez tych kronikarzy historia mogła być przelana na papier w chwili, gdy od jej wydarzenia minęły już całe wieki.
Dana historia może przewijać się fragmentarycznie w wielu różnych miejscach. Popularna opowieść o tym jak Odyn stworzył runy nie zostały znalezione w żadnej z sag, i nawet jeśli ocalałe fragmenty spróbujemy złożyć w całość, nadal obraz pozostanie niekompletny. Dla naszych celów, większość materiału znajduje się w dwóch opowieściach: "Havarmal", wersety 138-164 i w "legendzie o Sigrdrifie", wersety 13-14. Czytelnik powinien się z nimi zaznajomić dokładnie, tak aby je poznać w możliwie najdrobniejszych szczegółach. Jednocześnie warto pamiętać iż jest to tylko jedno z wielu tłumaczeń i interpretacji sag, które ktoś opowiadał po raz pierwszy być może nawet dwa tysiące lat temu.
Symbole są tak stare jak ich pochodzenie, warto więc przyjąć iż znaki runiczne mogły isntieć na długo przed okresem gdy wojownicze grupy Aesirów wogóle o nich usłyszały. Z dużym prawdopodobieństwem Odyn zaadaptował symbole, które znalazł wędrując po kraju Vanirów, następnie tworząc z nich i rozwijając je w to co dziś zwiemy runami
Sagi opowiadają nam, że było to na drodze samo-ofiary, poprzez którą stał się mądry. Wtedy też wpadł w stan inspiracji, poprzez który stał się najmądrzejszym. Żadna pojedyńcza opowieść nie ralcjonuje tej wędrówki Odyna w poszukiwaniu wiedzy, ale jest sporo materiału z nią związanego.
Poniższy tekst prezentuje skróconą wersję oraz interpretację najważniejszych fragmentów "opowieści" jak Odyn stał się posiadaczem mądrości run. Zatem zacznijmy opowieść:
Wojownicze plemię nomadów najechało krainę zasiedloną przez Vanirów. Plemię to, konsekwentnie nazywane Aesirami, było okrutne i przybyło, jak donosi Snorri Sturlusson, z Azjii. Stwierdzając iż obcy przybysze naruszyli ich terytorium, Vanirowie, którzy byli ludem pokojowym, postanowili nie oddać swych ziem bez walki. W ten sposób Vanirowie rozpoczęli wojnę z Aesirami w obronie swojej ziemi.
Niestety wokół ziem Vanirów, leżały również siedziby Gigantów - zaprzysiężonych wrógów zarówno plemion Vanirów jak i Aesirów. Stwierdziwszy iż ich siła leży w jedności, Vanirowie i Aesirowie zawarli pokój, wymieniając zakładników i potwierdzając zawarte przymierze poprzez plucie przez każdego z członków plemienia do wspólnego naczynia. Vanirowie wysłali do Aesirów jako zakładników: Niorda i jego dzieci, Freya i Freyę. W zamian Aesirowie wysłali do Vanirów Hoenira i Mimira. Mimir, jak możemy wydedukować był wujem Odyna i podobnie jak on czarownikiem. Ślina z kotła, zwierając całą mądrość dwóch ras została zamieniona w człowieka, którego nazwano Kvasirem.
Kvasir był bardzo mądry. Powędrował więc do Midgardu, ucząc ludzi i przygotowując drogę dla Riga, który nadszedł po nim. Jego mądrość była tak legendarna, że wzbudziła zazdrośc dwóch karłów - Fiallara i Gallara. Zabili więc Kvasira dla jego krwi, którą zmieszali z miodem i uważyli z tej mieszanki miód pitny. Ten właśnie miód był zwany "Miodem Inspiracji", "Miodem Skaldów" lub "Świętym Miodem" (Odhroerir/Odh-ruh-rir). Ktokolwiek go spróbował stawał się mądry.
Jak zwykle, z darami bywa - trzeba było i za ten zapłacić. Karły - mordercy zostały złapane i ukarane, nie za zabicie Kvasira, ale za kolejne morderstwo - Gillinga, jednego z gigantów i jego żony. Jego syn SuttungR pomścił śmierć ojca. Ceną okupu za zabicie Gillinga był właśnie miód poezji, przetrzymywany przez karły w trzech naczyniach: Odhroerir (Inspiracja), Son (Ofiara) i Boden (Zadośćuczynienie). SuttungR zabezpieczył miód w górskiej jaskini ustawiając swoją córkę, Gunlod jako jego strażniczkę.
Odyn miał dwa kruki zwane Huginn (Myśl) i Muninn (Pamięć), które opowiadały mu jak toczą się losy ludzi w Midgardzie. Gdy otrzymał wiadomość o Kvasirze, opuścił swój tron w Asgardzie, zwany Hlithskjolf, i wyruszył na poszukiwanie Świętego Miodu. Spotkał po drodze dziewięciu olbrzymów, którzy ścinali siano dla rolnika. Rolnik - gigant, zwany Baugi był bratem Suttunga. Odyn wciagnął gigantów we wzajemną sprzeczkę, tak iż się pozabijali.
Po tym fakcie Odyn udał sie do Baugiego po prace. Jako zapłatę za nią, Odyn poprosił Baugiego o doprowadzenie go do komnaty Gunlod. Baugi nie chciał się zgodzić, ale stojąc w obliczu zmarnowania plonów, nie miał wyjścia. Odyn wykonał swoją część pracy i Baugi zabrał go ze sobą w góry. Niestety nie byli w stanie znaleźć wejścia, więc Odyn był zmuszony stworzyć świder (lub szydło, szpikulec) zwany Rati. Odyn poprosił Baugiego aby wykonał przy użyciu tego narzędzia dziurę, przez skały do komnaty Gunlod.
Wtedy też, wewnątrz góry, Odyn uwiódł Gunlod i otrzymał od niej w zamian możliwość skosztowania Świętego Miodu. Jednakże Odyn nie połykał miodu i co więcej był w stanie opróżnić wszystkie trzy naczynia z ich zawartości.
Posiadająć moc latania, Odyn uciekł z gór do Asgardu, ścigany przez rozzłoszczonego Suttunga. Na szczęście Bogowie oczekiwali jego przybycia i byli w stanie zniszczyć Suttunga ogniem. Odyn bezpiecznie opróżnił zawartość ust do trzech naczyń. Pomimo zawieszenia broni między Vanirami i Aesirami, Vanirowie bardzo podejrzanie traktowali magiczne umiejętności Mimira, i prawdopodobnie zabili go. Jego głowa została zwrócona Aesirom, a Odyn zasmucony jego losem zabezpieczył ją za pomocą ziół i zaklęć. Od tej pory głowa służyła jako wyrocznia a Odyn ustawił ją w pobliżu jednego z trzech magicznych źródeł/studni tryskających spod jesionu zwanego Yggdrasil. W innej wersji tej historii Odyn uczynił z czaszki Mimira naczynie do przechowywania miodu.
Obie wersje zgadzają się co do jednego, - miód został również zdeponowany w studni lub w naczyniu obok studni. Trzy naczynia były teraz nazwane: Heiddraupnir (rzucający światło), to było czaszką Mimira, głową lub studnią; Hoddrofnir (Otwierający skarby) - róg; i Odhroerir (wzbudzający serce), który był prawdopodobnie również rogiem, jako iż rogi występują parami, podczas gdy czaszki pojedyńczo. Trzy źródła/studnie należały do trzech Norn zwanych też siostrami przeznaczenia (Wyrd).
Pierwsza siostra była zwana Urdr (Norna przeszłości), druga Verdandi (Norna teraźniejszości) a trzecia Skuld (norna przyszłości). Zważywszy na podobieństwo słów Skuld i skull (czaszka - przyp. od tłum.), studnia przyszłości była prawdopodobnie tą przy której Odyn umieścił głowę Mimira i miód inspiracji. Skuld oznacza "zabiłem i muszę to zrekompensować", jako iż zarówno Kvasir jak i Mimir zostali niesłusznie zabici. Głowa Mimira była narzędziem wróżbiarskim i jako taka jest związana ze źródłem przyszłości. Gdy Odyn otrzymał Runy, uczymy się iż one również miały moc "wieszczenia". Czy zatem jest możliwy związek pomiędzy nimi a norną przyszłości - Skuld?
Teraz obejrzyjmy w jaki sposób Odyn stał się mądry a następnie wszechwiedzący. "Havamal" opowiada nam jak Odyn wisiał na drzewie światów, wokół którego zbudowana jest kosmologia Germańska, przez dziewięć dni i dziewięć nocy. Nie otrzymał jedzenia ni rogu do picia, włócznią raniony.
W każdą z dziewięciu nocy, odwiedził jedną z gałęzi lub jeden z konarów drzewa. Na każdym z nich zawieszony jest jeden z dziewięciu światów i w każdym z dziewięciu światów Odyn znalazł jedną z dziewięciu run. Wyczerpany, lecz wzbogacony o mądrość, Odyn wrócił ze swej wędrówki aby odwiedzić studnię Mimira.
W tym miejscu legenda o Sigdrifie przejmuje naszą opowieść. Odyn stanął przy studni, która była również drogą do Germańskiego świata umarłych - Hel. Założył hełm i wziął w rękę miecz Brimir. Oddał oko Mimirowi, aby otrzymać pozwolenie na spróbowanie miodu inspiracji. Zazwyczaj przyjmuje się iż było to lewe oko, ale sagi nie wspominają które z nich. W ten sposób Odyn posiadł wszelką mądrość, jedno zadanie zaprowadziło go do kolejnego, tak jak jedna Runa prowadzi do drugiej. Odyn w ten sposób uzyskał 18 run i być może nie przypadkiem po tym wydarzeniu, Havamal opisuje 18 runicznych zaklęć (Havamal wersy 146-163),
Po tym doświadczeniu, Odyn ułamał gałąź Yggdrasila i sporządził z niego swą słynną włócznię, Gungnir. Od tej pory Gungnir jest określany wszędzie indziej jako "jesion włócznia". Logicznym wydaje się przyjęcie iż drzewo życia było cisem, jako iż jest też opisywane jako "Cis Świata" w innych opowieściach. Oczywiście nie jest to pierwsza włócznia w tej opowieści. Odyn rozpoczął swoje wyzwanie raniony inną włócznią, gdy wisiał na drzewie. Ta włócznia jest uwieńczeniem innej. Jedna była na początku i jedną uzyskał na końcu.
Tak więc Odyn miał dwie włócznie.
Jesion:
Staroangielski: æsc "jesion," również "włócznia z jesionu,"
z Pragermańskiego. *askaz, askiz (staronorweski: askr, staroskandynawski: ask, średniowieczno-duński esce, germański Esche),
rdzeń indoeuropejski *os- "jesion" (Rosyjski. jasen, Litewski uosis "jesion").
jesion był preferowanym drzewem na drzewce włóczni, więc w staroangielskim æsc czasami znaczyło po prostu włócznię (cf. æsc-here "oddział zbrojny we włócznie").